W marcu 2019 roku grupa pracowników Zakładów: Geologii, Górnictwa i Geodezji KGHM CUPRUM i Oddziału Dolnośląskiego Państwowego Instytutu Geologicznego – PIB we Wrocławiu zwiedziła tereny dawnej kopalni podziemnej i odkrywkowej węgla brunatnego i iłów ceramicznych, nazwanej w latach 1921-1945 „Babina”, natomiast w latach 1945-1973 „Przyjaźń Narodów – Szyb Babina”, położonej w rejonie Łęknicy (województwo lubuskie, powiat żarski).
Fot. 1 Lokalizacja Łuku Mużakowa (źródło: OpenStreetMap)
Naszym przewodnikiem po pogórniczych obiektach Łuku Mużakowa był dr Jacek Koźma, geolog z PIG-PIB, badacz i popularyzator Łuku Mużakowa, Prezes Stowarzyszenia Geopark Łuk Mużakowa oraz miłośnik i fotoamator tego urokliwego miejsca.
Fot. 2
Celem rekonesansu terenowego był przegląd miejsc, w których występują pogórnicze formy terenu i inne obiekty pokopalniane. Na jego podstawie zostaną wyznaczone obszary do dalszych badań interesujących zjawisk prowadzących do zmian krajobrazu pogórnicznego. Wizyta w rejonie Łuku Mużakowa i dawnej kopalni węgla brunatnego dostarczyła również informacji dla zaprezentowania tego niezmiernie interesującego krajobrazowo miejsca jako obszaru dla aktywnego wypoczynku Rodzin z Zagłębia Miedziowego. Dawny i ciągle na nowo odkrywany obszar podziemnej i odkrywkowej eksploatacji węgla brunatnego posiada znaczące walory krajobrazowe i poznawcze, w szczególności dla edukacji z zakresu nauk o Ziemi oraz rozwoju geoturystyki. Wszystkie te aspekty promowane są ramach funkcjonowania tu transgranicznego polsko-niemieckiego Światowego Geoparku UNESCO Łuk Mużakowa.
Fot. 3
Trochę teorii…
Zwiedzany obszar pokopalniany położony jest w granicach wymienionego geoparku i jednocześnie Parku Krajobrazowego obejmującego Łuk Mużakowa – jedną z najlepiej na świecie ukształtowanych moren czołowych, spiętrzonych, powstałych pod naporem lądolodu skandynawskiego. Jako struktura geologiczna Łuk Mużakowa rozciąga się po stronie polskiej (powiat żarski) i niemieckiej (land Brandenburgia i Saksonia). W Polsce Łuk Mużakowa został objęty prawną formą ochrony przyrody w roku 2001 roku, a dzięki staraniom polskiego i niemieckiego Stowarzyszenia Geopark Łuk Mużakowa, w roku 2006 uzyskał certyfikat narodowego geoparku Niemiec i w roku 2009 krajowego geoparku Polski. Od roku 2013 pogórniczy obszar moreny mużakowskiej posiada status pierwszego w Polsce Światowego Geoparku UNESCO.
Trasa turystyczna i jej walory..
W granicach transgranicznego geoparku znajduje się wiele geoturystycznych ścieżek prezentujących fenomeny budowy geologicznej obszaru i tradycje dziedzictwa górniczego. Jedną z nich jest ścieżka geoturystyczna „Dawna kopalnia Babina” położona w południowej polskiej części geoparku, w sąsiedztwie miejscowości Łęknica i Nowe Czaple.
Fot. 4 Mapa turystyczna ścieżki „Dawna kopalnia Babina”
Turystycznymi atrakcjami tego miejsca są odkrywkowe wyrobiska górnicze i niecki zapadliskowe kopalni podziemnych, które obecnie wypełnione są kwaśnymi wodami kopalnianymi o zróżnicowanych barwach, związanych z obecnością siarczanów i dużego udziału żelaza. Zazwyczaj są one rdzawo-brunatne i szmaragdowe. Kolorystyka wody w krótkim czasie ulega zmianom w zależności od intensywności i kąta padania promieni słonecznych.
Fot. 5 Kolorowe jeziorka
Fot. 6
Fot. 7
Zwiedzanie tego niezwykłego „pojezierza antropogenicznego” dostarcza, poza możliwością poznania historii geologicznej i górniczej obszaru, bardzo wielu wrażeń estetycznych. Wzdłuż trasy ścieżki geoturystycznej o długości około 5 km, znajduje się 11 różnotematycznych przystanków z tablicami edukacyjnymi objaśniającymi fenomeny krajobrazu geologicznego i pokopalnianego. Trasa, przy której zbudowano również wieżę widokową, przystosowana jest do ruchu pieszego i rowerowego.
Warto dodać, że ścieżka geoturystyczna „Dawna Kopalnia Babina” znalazła się na liście „7 nowych cudów Polski” w wyniku 6 edycji plebiscytu organizowanego National GeographicTraveler.
Fot. 8 Wieża widokowa nad północnym brzegiem jeziora „Afryka”
Zwiedziliśmy wiele przepięknych miejsc, tych uczęszczanych przez turystów i takich, które jeszcze kryją swoje uroki w gąszczu leśnym. Naszą przygodę rozpoczęliśmy od największego zbiornika wodnego „Afryka”, położonego w miejscu odkrywkowego wydobycia węgla brunatnego z lat 60-tych.
Fot. 9 Zdjęcie z drona
Zwiedzając kolejno przystanki i inne obiekty na trasie turystycznej dotarliśmy do miejsc ukazujących zapadliska, wyrobiska, infrastrukturę zakładów górniczych jak elektrownia, szyby, upadowe…
Fot. 10
Fot. 11
Fot. 12
Film ze ścieżki Geoturystycznej „Dawna Kopalnia Babina”
Miejsca te, obecnie niedostępne dla turystów, niosą za sobą duży materiał poznawczy dotyczący dziedzictwa kulturowego, związanego z górnictwem i jednocześnie duży potencjał edukacyjny, szczególnie adresowany do przyszłych pokoleń. Nie sposób opisać wszystko! Dlatego więcej powiedzą fotografie, które dla Was przygotowaliśmy.
Park Mużakowski
Obok fascynującego obiektu, jakim jest ścieżka geoturystyczna „Dawna Kopalnia Babina”, kolejnym również bardzo interesującym miejscem jest Park Mużakowski. Park ten, będący przykładem kunsztu kształtowania krajobrazów ogrodowych położony jest po obu stronach polsko-niemieckiej granicy. Wschodnia jego część, obejmująca również rozległe przylegające pola wraz z duktami i alejami, położona jest po stronie polskiej na terenie miasta Łęknica, natomiast część zachodnia, która obok doliny Nysy Łużyckiej, obejmuje również wzniesienia morenowe znajduje się po stronie niemieckiej na terenie miasta Bad Muskau.
Park Mużakowski to jedno z czołowych dzieł europejskiej sztuki ogrodowej, którego inicjatorem budowy i jednocześnie twórcą był książę Hermann von Pückler-Muskau. Park imponuje mistrzowskim wykorzystaniem naturalnych walorów terenu malowniczej doliny Nysy Łużyckiej, przełomu rzeki przez formacje geologiczne Łuku Mużakowskiego oraz mnóstwem cudownych elementów pejzażu. Zobaczycie tam ciekawe ukształtowania terenu, stare dęby, naturalne jeziorka i cieki wodne oraz zabytkowe elementy architektoniczne wraz z zamkiem, jako precyzyjnie dobrane składniki wyimaginowanego świata, który chce nam przekazać jej twórca.
Park Mużakowski nie był naszym celem, zostawiliśmy jego zwiedzanie na rodzinne wycieczki, które polecamy również Państwu.
Co jest jeszcze do zrobienia dla przyszłych pokoleń
Nadrzędnym celem naszej wyprawy były przygotowania do opracowania projektu badawczego, którego jednym z celów będzie podniesienie i upowszechnienie świadomości społecznej w zakresie znaczenia eksploatacji surowców energetycznych w rozwoju cywilizacji, techniki i społeczeństwa. Z zagadnieniem tym związana jest konieczność prezentacji roli społecznej górnictwa jako procesu, który w swoim końcowym efekcie nie prowadzi tylko i wyłącznie do skrajnej destrukcji krajobrazu.
Bardzo istotne jest przedstawianie procesów rekultywacji oraz renaturyzacji krajobrazu, w efekcie których dochodzi do powstania nowego jakościowo krajobrazu, o wysokich walorach estetycznych, poznawczych i turystycznych.
Przewidywana dalsza inwentaryzacja, zabezpieczenie i podkreślenie walorów reliktów historycznego górnictwa podziemnego i odkrywkowego węgla brunatnego obszaru Łuku Mużakowa, takich jak szyby, budynki zakładów górniczych, hałdy, wyrobiska odkrywkowe i ślady deformacji terenu związane z górnictwem podziemnym pozwoli na wzbogacenie oferty geoturystycznej regionu polskiej części geoparku Łuk Mużakowa.
Fot. 13
Fot. 14
Fot. 15
Model skarpy w 3D „Zbiornik Afryka”
Wybierając się w rejon Łęknicy i okolic dowiecie się Państwo o pozostałościach dawnych robót górniczych oraz związanej z nimi infrastruktury technicznej o dużym znaczeniu dla eksploatacji surowców mineralnych, w tym szczególnie energetycznych.
Koncepcja kompleksowego, interdyscyplinarnego projektu ochrony tych historycznych obiektów i ich udostępnienia turystycznego ma cele badawcze i edukacyjne, a nadrzędnym z nich jest propagowanie wiedzy o rozwoju techniki eksploatacji złóż kopalin.
Współautorzy artykułu: Ewa Warchala, Jacek Koźma, Miłosz Becker, Malwina Kobylańska.
Zdjęcia zamieszczone w niniejszej publikacji pochodzą z prywatnego archiwum Autorów.
Linki:
- http://www.lipinki.zielonagora.lasy.gov.pl/sciezka-geoturystyczna#.XJyZvndFxPY
- https://www.park-muzakowski.pl/park/
- https://www.jednaziemia.pl/geoturystyka-planeta-ziemia/3816-europejski-geopark-luk-muzakowa.html