KGHM CUPRUM Sp. z o.o. – CBR podejmuje międzynarodową współpracę dotyczącą badań, zabezpieczenia i wykorzystania do celów edukacyjno-turystycznych wspólnego dziedzictwa górnictwa złota rejonu Głuchołaz i Zlatych Hor w Republice Czeskiej.
W spotkaniu w Zlatych Horach, które odbyło się pod koniec maja br., wzięli udział przedstawiciele KGHM CUPRUM – Jakub Dziurla z Zakładu Górnictwa i Agnieszka Urbańska-Ciszek z Działu Dotacji i Projektów Dofinansowanych, a także przedstawiciele Gminy Głuchołazy i miasta Zlaté Hory oraz muzealnicy i historycy z obu krajów. Omówiono zasady współpracy, wsparcia technicznego oraz formalnego dla projektu odbudowy i rewitalizacji zabytkowej Sztolni Trzech Króli, zlokalizowanej na polsko-czeskim pograniczu. Domniemany wlot sztolni „Trzech Króli” usytuowany jest na terenie miasta Głuchołazy, ok. 100 m od stacji kolejowej Głuchołazy-Zdrój. Wyrobisko to stanowi wyjątkowe dzieło XVI wiecznej techniki górniczej, zaś jego relikt – w sytuacji ponownego udostępnienia, posiadać będzie unikalną wartość historyczną i zabytkową.
Należy podkreślić, że z inicjatywą opisywanej współpracy wystąpili badacze i pasjonaci dziedzictwa górniczego z Republiki Czeskiej, którzy docenili unikalne doświadczenie i kompetencje KGHM CUPRUM w zakresie rozpoznawania, zabezpieczenia oraz adaptacji do celów współczesnego wykorzystania w turystyce przemysłowej i geoturystyce różnego rodzaju reliktów dawnych robót górniczych, a także innych historycznych obiektów podziemnych – począwszy od zabytkowych wyrobisk Kopalni Soli Wieliczka, po niewielkie obiekty górnictwa rud metali na Dolnym Śląsku (np. „Kopalnia Św. Jan” w Krobicy), czy podziemny zakład zbrojeniowy w Bolkowie z okresu II wojny światowej.
Specjaliści z CUPRUM będą odpowiedzialni za przygotowanie, projektowanie i prowadzenie badań terenowych (prac poszukiwawczych), mających na celu dokładną lokalizację wlotu sztolni „Trzech Króli” na terenie miasta Głuchołazy oraz prace inwentaryzacje w ponownie udostępnionym wyrobisku – mówi dr hab. inż. Maciej Madziarz – Kierownik Zakładu Górnictwa w KGHM CUPRUM. Szczególnie istotne jest przygotowanie, we współpracy ze służbami konserwatorskimi, dokumentacji umożliwiającej podjęcie ratowniczych badań archeologicznych, sporządzenie projektu technicznego niezbędnych prac wykopaliskowych i robót górniczych umożliwiających odbudowę początkowego odcinka historycznego wyrobiska sztolni „Trzech Króli” i sporządzenie inwentaryzacji odcinka (reliktu) sztolni znajdującej się na terenie Rzeczypospolitej Polskiej – dodaje.
Ponadto, co szczególnie istotne, KGHM CUPRUM zapewni profesjonalne wsparcie Partnerów przygotowywanego projektu w pozyskaniu środków z funduszu INTERREG Polska-Czechy.
Warto zauważyć, że w rejonie Zlatych Hor udostępniano już do zwiedzania kilka historycznych wyrobisk podziemnych, zaś w jednym z nich odtworzona i uruchomiona została w pełni funkcjonalna replika zlokalizowanego całkowicie pod ziemią, mechanicznego, wielopiętrowego urządzenia odwadniającego (tzw. kunsztu), napędzanego energią wodną.
Ponadto obok dbałości o obiekty dziedzictwa górniczego, po wstępnym rozpoznaniu zasobów złota w zalegających w tym rejonie złożach, podjęte zostały obecnie prace mające na celu współczesne wznowienie jego zaniechanej w latach dziewięćdziesiątych XX w. eksploatacji – co uzasadnia wysoka cena tego kruszcu na światowym rynku metali.
Realizacja wspólnego, transgranicznego projektu badawczego i docelowo – inwestycyjnego, dotyczącego unikalnego dziedzictwa górnictwa złota w rejonie Głuchołaz i Zlatych Hor z pewnością przyczyni się do odbudowy potencjału turystycznego tego przygranicznego regionu o wysokich walorach przyrodniczych i kulturowych.
Trochę historii… Początki eksploatacji na terenie Głuchołasko–Zlatohorskiego zagłębia złota przypadają prawdopodobnie na młodszą epokę żelaza, z którą wiąże się obecność Celtów na tym terenie. Złoto pozyskiwano tu być może już za panowania Mieszka I, Bolesława Chrobrego oraz Brzetysława I, to jest w latach 950–1050. Pierwszy pisany dowód prowadzenia działalności górniczej pochodzi z 1263 roku. XIII wiek to przede wszystkim wypłukiwanie złota ze złóż wtórnych. Na początku XIV wieku zaczęto eksploatować złoża pierwotne na obecnym terytorium Czech. Na przełomie XIV i XV wieku działalność górnicza zamarła z powodu wojen husyckich i stan ten trwał aż do przejęcia Złotych Hor oraz tamtejszych kopalń przez biskupstwo wrocławskie w 1467 roku i powrócono również do przepłukiwania złóż rozsypiskowych. W 1491 roku drążono pierwszą sztolnię od strony Głuchołaz w kierunku Zlatych Hor. Obecnie nie jest znany jej dokładny przebieg. Budowa sztolni odwadniającej Alt Hackelberg umożliwiła zejście eksploatacji na głębokość 260 m pod powierzchnię terenu. W tym czasie zawartość składników użytecznych w rudzie wynosiła 33 g/t Au, 19 g/t Ag i 3% Pb. W XVII wieku zbudowano maszynę odwadniającą, która za pomocą koła wodnego o średnicy 19 metrów (!), drewnianych rurociągów, przekładni oraz koryt przelewowych, pompowała wodę z głębokości 96 m do II dziedzicznej sztolni, z której swobodnie wypływała na powierzchnię. W 1714 roku pożar uszkodził maszynę odwadniającą i w rezultacie spowodował wdarcie się wody do wyrobisk górniczych. W celu odwodnienia Kopalni Kopalni Miękki Cech, gdzie prowadzono szybową eksploatację złota, w latach 1590-1600 do strony Głuchołaz bito „Sztolnię Trzech Króli”, która w 1600 roku osiągnęła długość około 6 kilometrów. W 1590 i 1591 roku w tej sztolni znaleziono dwa samorodki kwarcowo-złote o masie 1,39 i 1,78 kg. Oba okazy podarowano cesarzowi Rudolfowi II, które eksponowane były w Wiedniu. Z Głuchołaskiej części zagłębia złota wydobyto przez 250 lat działalności górniczej około 2800 kg złota. Wojna trzydziestoletnia, działalność inkwizycyjna oraz późniejszy pożar maszyny odwadniającej spowodował praktyczne całkowite zamarcie działalności górniczej w rejonie Głuchołaz i Zlatych Hor. Tutejsze kopalnie w latach 1653-1686 dostarczyły złota o wartości 20 073 dukatów (1 dukat równał się około 3,5 g Au) i srebra wartości 495 talarów (1 talar równał się około 23 g Ag). W okresie od XVII do XIX wieku kopalnie przechodziły z rak do rąk, a wydobycie ukierunkowano na produkcje „Witriolu” (kwasu siarkowego) oraz barwników. Powrót do eksploatacji w okolicach Zlatych Hor po II Wojnie Światowej umożliwiły badania geologiczne, które rozpoczęły się w 1952 roku. Wykonano szereg wierceń oraz zbadano stare wyrobiska. Na podstawie wykonanych prac stwierdzono występowanie polimetalicznej mineralizacji siarczkowej na obszarze ok. 25 km2. W roku 1965 rozpoczęto ich eksploatację górniczą, którą całkowicie zakończono roku 1993. Obecnie, w związku z wysokimi cenami surowców metalicznych na światowym rynku, podjęte zostały działania mające na celu wznowienie zaniechanej w końcu XX w. eksploatacji.
